Jump to content

ابن مسکویہ

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
ابن مسکویہ
(عربی وچ: أحمد بن مُحمَّد بن يعقوب مُسكويه الرازي ویکی ڈیٹا اُتے (P1559) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
جم سنہ 932 [۱][۲][۳][۴]  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


رے [۵]  ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات سنہ 1030 (97–98 سال)[۶][۱][۷][۸][۹][۲][۴]  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


اصفهان [۵]  ویکی ڈیٹا اُتے (P20) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

شہریت بنی بویہ   ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مذہب شیعہ [۱۰]  ویکی ڈیٹا اُتے (P140) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مذہب شیعہ [۱۰]  ویکی ڈیٹا اُتے (P140) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
عملی زندگی
پیشہ فلسفی [۱۱]،  شاعر [۵]،  مورخ [۱۱]،  سیاست دان ،  کیمیا گر [۵]،  ماہر دوا سازی [۱۱]  ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ ورانہ زبان عربی [۱۲][۵]،  فارسی   ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شعبۂ عمل الٰہیات ،  شاعری ،  فلاسفی ،  تریخ ،  ایتھکس   ویکی ڈیٹا اُتے (P101) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مؤثر یعقوب ابن اسحاق الکندی   ویکی ڈیٹا اُتے (P737) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

ابنِ مسکوہ دا پورانام ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب مسکویہ اے، اوہ 942ء وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نو‏ں مورخین موجودات عالم اُتے سائنسی نقطہ نظر تو‏ں بحث وتحقیق کرنے والا حکیم، حیاتیات دا ماہرِ خصوصی، نباتات وچ زندگی دریافت کرنے والا پہلا سائنس داں، زندگی دی تحقیق تے دماغی ارتقا دی تشریح تے درجہ بندی کرنے والا، نباتات، علم سماجیات تے معاشرت دا محقق، علم تمدن تے ثقافت دے نکتے بیان کرنے والا، علم نفسیات Psychology دا ماہرِخصوصی تسلیم کیتا اے۔ بوہت سارے مغربی مؤرخ تو ابن مسکویہ نو‏ں اخلاقیات Ethics تے روحانیت دا محقق تے مفکر، کامیاب شہری اصولاں دی تشکیل کرنے والا علم اخلاق اُتے علمی کتاب دا عظیم مصنف وی قرار دیندے نيں۔

ابن مسکویہ اپنے بچپن تو‏ں لے کے بلوغت تک اک لااُبالی قسم دے نوجوان سن۔ جدو‏‏ں حالات نے محبور کیتا تے حصولِ رزق دی فکر لاحق ہوئی تو انہاں نو‏ں کیمیا گری وچ دلچسپی ہو گئی۔ سونا بنانے دے شوق وچ جابر بن حیان تے زکریا رازی دی تحریر کردہ کیمیا گری دیاں کتاباں پڑھنا شروع کتیاں تے جو نسخہ سمجھ وچ آندا، اس اُتے تجربہ کرڈالتے مگر ہمیشہ ناکامی دا منہ دیکھنا پڑدا۔ انہاں ناکامیاں نے انہاں نو‏ں جھنجھوڑ دتا تے انہاں وچ یکاک اک انقلابی تبدیلی آئی۔ انہاں دا شعور جاگ اٹھیا۔ انہاں نے اپنی آزادروی ترک دی تے گوشہ نشین ہو کے علوم وفنون دا مطالعہ شروع کیتا۔ قدرت نے انہاں نو‏ں بہترین قوتِ ذہن وفہم تے قوتِ فکر عطا کیتی سی چنانچہ ہر علم وفن دا عمیق مطالعہ کیتا تے بہت جلد ادب واخلاق، حکمت وفلسفہ غرض کہ ہر فن وچ یگانۂ روزگار بن ک‏ے نمودار ہوئے۔ زندگی دے ارتقا دا نظریہ سب تو‏ں پہلے معلم ثانی ابو نصر فارابی نے پیش کیتا، ابن مسکویہ نے اس دی تشریح کیتی تے دلائل دے ذریعہ ثابت کیتا۔

یورپ جدو‏‏ں چودھویں صدی عیسوی وچ جاگیا تے علم وفن دی طرف توجہ کرنے لگیا تو مسلم ممالک دے علم وفن تو‏ں اس نے کافی فائدہ اٹھایا۔ ڈارون نے وی زندگی دے ارتقا دا نظریہ پیش کیتا، مگر ایہ اُس دا ذاتی نظریہ نہ سی، ایہ نظریہ تاں مسلم دانشور دنیا دے سامنے پہلے پیش کرچکے سن۔ ڈارون اٹھارویں صدی دا دانشور اے تے ابن مسکویہ نے تے ابونصرفارابی نے انہاں نظریات نو‏ں اٹھ نو سو سال پہلے پیش ک‏ر دتا سی ڈارون دا نظریہ ارتقاء بالکل ابن مسکویہ دے نظریات دا چربہ اے، ڈارون نے کوئی نئی بات نئيں کہی، ہاں انسان نو‏ں بندر ضرور بنادتا۔

ابن مسکویہ نے تاریخ دی اک کتاب ’’تجارت الامم‘‘ لکھی جسنو‏ں طوفان نوح تو‏ں شروع کرکے 931ء اُتے ختم کیتا۔ انہاں دی اک ہور کتاب ’’آداب والعرب والفرس‘‘ اے جو ایرانیاں، عرباں، ہندوآں، رومیاں تے مسلماناں دی تصانیف تو‏ں ماخوذ اقوال دا مجموعہ اے۔ تیسری مشہور کتاب ’’تہذیب الا خلاق‘‘ اے، اس دا موضوع اخلاقیات اے۔

حوالے

[سودھو]
  1. ۱.۰ ۱.۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6gn288c — subject named as: Ebn Meskavayh — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  2. ۲.۰ ۲.۱ InPhO ID: https://www.inphoproject.org/thinker/3281 — subject named as: Ibn Miskawayh — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Internet Philosophy Ontology project
  3. Diamond Catalog ID for persons and organisations: https://opac.diamond-ils.org/agent/41888 — subject named as: Aḥmad ibn Muḥammad Miskawayh
  4. ۴.۰ ۴.۱ subject named as: Ibn Miskawayh — PLWABN ID: https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810628642705606
  5. ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ ۵.۴ Encyclopædia Iranica — مدیر: Nicholas Sims-Williams ، ؜Ahmad Ashraf ، ؜حبیب برجیان تے Mohsen Ashtiany — ناشر: کولمبیا یونیوسٹی
  6. http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb121335757 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
  7. Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/Ibn-Miskawayh — subject named as: Ibn Miskawayh — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica
  8. Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/miskawaih — subject named as: Miskawaih — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  9. نوکات آئی ڈی: https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=1207&url_prefix=http://nukat.edu.pl/aut/&id=n2004023505 — subject named as: Ahmad ben Mohammad Moskuje
  10. ۱۰.۰ ۱۰.۱ أعيان الشيعة — مصنف: محسن امین عاملی — جلد: 3 — صفحہ: 159
  11. ۱۱.۰ ۱۱.۱ ۱۱.۲ مدیر: Nicholas Sims-Williams ، ؜Ahmad Ashraf ، ؜حبیب برجیان تے Mohsen Ashtiany — عنوان : Encyclopædia Iranica — ناشر: کولمبیا یونیوسٹی سائیٹ غلطی: Invalid <ref> tag; name "cb6a5a504537d65ad18b942475e4de431fa5ca9f" defined multiple times with different content
  12. http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb121335757 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License